Your Cart

Filosoferen over kunst: “Er moet wel een idee achter een schilderij zitten.”

Filosoferen over kunst met kinderen‘Dat kan een kind ook!’ Anna uit een Noord-Groningse plusklas is niet de eerste die dit zegt over een schilderij van Appel. De groep is aan het filosoferen over kunst. Wanneer is iets kunst? Om hier iets zinnigs over te kunnen zeggen, schuiven ze heen en weer met prints van kunstwerken. Ze moeten in groepjes schilderijen van Rembrandt, Helmantel, Mondriaan, Appel, Dali en Picasso op volgorde leggen van meest echt naar minst echt lijkend. De tweede opdracht is het op volgorde leggen van meest fantasierijk naar minst fantasierijk. Hoewel er wat variaties zijn, liggen de prints nu omgekeerd aan de volgorde van de eerste opdracht. Echt en fantasie lijken tegengesteld.

De start van het filosoferen over kunst

De kinderen krijgen deze les nog meer sorteeropdrachten en zo zien de kinderen dat de posities van de schilderijen dan steeds veranderen. Als ze de schilderijen op volgorde moeten leggen van knapst om te maken naar minst knap, bungelt Appel met zijn ondergaande zon alweer in elk groepje jammerlijk onderaan. ‘Ik zou er geen vijf euro voor geven,’ zegt Jan, die altijd geïnteresseerd is in de commerciële kant van het leven.  Anna vindt dus dat een kind het ook kan maken.

Q Maar waarom hangen er dan geen kindertekeningen in een museum?

‘Kinderen tekenen meestal wat in ze opkomt. Er moet wel een idee achter een schilderij zitten,’ vindt Anna.
‘Ja, maar zo’n portret van Rembrandt is gewoon in opdracht gemaakt,’ merkt Damian terecht op, ‘dus daar zit ook geen gedachte achter.’
Tijdens een andere les filosoferen over kunst hebben we het over het kunstwerk ‘Orville de kat’ gehad. Orville is een opgezette kat met een propeller op zijn rug die op afstand bestuurbaar is en dus echt kan vliegen. Volgens de kunstenaar hield Orville van vogels en daarom is het leuk dat hij nu kan vliegen. Ik herinner de kinderen aan het kunstwerk en dat daar dus een gedachte achter zat. Ik vertel ook dat het kunstwerk 100.000 euro waard is.
‘Whow,’ roept Jan, ‘dan ga ik dat ook maken.’

Q ‘Zou jij er dan ook 100.000 euro voor krijgen?’

‘Nee.’ Jan kijkt teleurgesteld. ‘Want dan ben ik niet de eerste.’

Q Hoe zit het dan met een uitvinding? Dan ben je wel de eerste. Wat is het verschil dan?

Dries legt het uit: ‘Een paperclip is een uitvinding maar als je een miniatuurschoolgebouw maakt van alleen maar paperclips dan is het kunst. Mensen willen het dan zien.’
‘Een uitvinding is iets nieuws en is ook nuttig. Het is meestal iets om te gebruiken. Kunst is mooi en bijzonder,’ aldus Jente. Ze zegt nooit zoveel maar de vorige les had ze me toevertrouwd dat ze het heel leuk vindt om te filosoferen over kunst, ze wil later kunstenaar worden.

Q Is kunst niet nuttig dan?

‘Jawel,’ vindt Dries, ‘want je kunt er mensen mee inspireren. ‘Als je bijvoorbeeld heel depressief bent en je ziet een heel mooi, vrolijk schilderij met bloemetjes en lammetjes dan kan dat wel je gedachten veranderen. Op dat moment kun je even blij zijn. Dat is wel nuttig.’
‘Mensen moeten ook wat te doen hebben als ze vrij zijn,’ vult Anna aan.

Q Maar als kunst ook nuttig is, dan is er geen verschil met een uitvinding.

‘Kunst is origineel,’ denkt Jan. ‘Daarom is het veel waard.’
‘Ja, omdat er een gedachte achter zit,’ herhaalt Anna haar eerdere inzicht.
Ik hou Appel omhoog en leg uit waarom hij zo kinderlijk schilderde. Jan kijkt verrast. ‘Dan kan een kind het toch niet zomaar maken.’ Hij pakt de print van het schilderij uit mijn hand en kijkt er nu met veel belangstelling naar.  ‘Hoeveel is het waard eigenlijk?’

Filosoferen over kunst

Door deze werkvorm raakten de kinderen aan het denken over de vraag ‘wat is kunst?’. Over deze vraag kun je natuurlijk op allerlei manier nadenken. Zo zijn er heel veel kunstwerken die zo discutabel zijn dat ze de vraag ‘wat is kunst?’ automatisch oproepen. Een recent voorbeeld is natuurlijk de banaan die met duct tape op de muur geplakt is. Maar het op zijn kop gezette urinoir van Duchamps hield de gemoederen ook bezig. Een relatief recenter voorbeeld is de pindakaasvloer van Wim T. Schippers.

Behalve over de vraag ‘wat is kunst?’ nodigt kunst ook op andere manieren uit tot filosoferen over kunst. Filosofie & Kunst is eigenlijk een heel logische combinatie. Kunst zet aan het denken, over de wereld, onszelf of de ander. Net als filosofie. Daarom is het zo leuk om deze twee te combineren in één activiteit of les. Dit kun je dus doen door na te denken over de vraag ‘wat is kunst?’ maar ook door kunst te maken. Zo geef ik vaak kunstzinnige opdrachten waarbij je door het maakproces aan het filosoferen bent. Je kunt natuurlijk ook filosoferen over het thema dat de kinderen in een schilderij zien. Dit kun je doen in een museum of galerie. Maar je kunt ook een kunstwerk op het digibord laten zien. Door de kinderen op verschillende manieren naar het schilderij te laten kijken, kun je ze een bijpassende filosofische vraag laten bedenken.

Meer blogs over kunst:

Filosofie wordt kinderspel met deze materialen


Deze column verscheen eerder in het tijdschrift gifted@248.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

De waardering van www.filosovaardig.nl/webshop-kinderfilosofie/ bij WebwinkelKeur Reviews is 9.5/10 gebaseerd op 505 reviews.