Your Cart

Gratis mini-cursus filosoferen met kinderen

Filosoferen met kinderen is leuk, hartverwarmend en verrassend. Maar je moet wel even weten hoe het moet. In deze minicursus leer je de belangrijkste basisprincipes van filosoferen met kinderen.

De volgende onderwerpen komen aan bod:

Belangrijke redenen om te leren filosoferen met kinderen

Kinderen die filosoferenDoor te filosoferen leren kinderen hoe ze zonder kennis zelf tot inzichten kunnen komen gewoon door te redeneren. Maar ze leren meer. Zo groeit bij de kinderen hun woordenschat en mondelinge taalvaardigheid, ze leren beter naar elkaar luisteren, vragen aan elkaar stellen, onder woorden brengen wat ze denken, hun eigen ideeën uiten en hun mening te formuleren. Maar de leukste reden is dat je kinderen op een heel andere manier leert kennen, je leert niet zozeer wat ze denken maar hoe ze denken.

Bovendien kan filosoferen een heerlijk vrij gevoel geven. Er bestaan namelijk geen foute antwoorden en je hebt er geen kennis voor nodig, alleen je hoofd. Iedereen heeft een hoofd. Of je nou dyslexie, dyscalculie of iets anders hebt. Genoeg redenen dus om te gaan filosoferen met kinderen. Maar als je nog niet overtuigd bent, lees dan nog dit pleidooi.

Verschil met gewoon gesprek

Een filosofisch gesprek is anders dan een gewoon gesprek. Veel mensen noemen een goed gesprek met het grootste gemak een filosofisch gesprek. Maar een filosofisch gesprek is weliswaar een goed gesprek maar andersom is dat niet perse het geval.

Kenmerkend

Wat is nu zo kenmerkend aan een filosofisch gesprek? Ten eerste ontstaat het gesprek vanuit een filosofische vraag. Dat is een vraag waar meerdere antwoorden op mogelijk zijn. Iedereen kan zijn eigen antwoord hebben en krijgt de vrijheid om deze te bedenken.

Fantasie

Maar vrij nadenken is niet hetzelfde als lekker fantaseren. Het is geen kwestie van een gekke vraag stellen en dan lekker fantaseren. Je gaat dus niet nadenken over hoe marsmannetjes eruit kunnen zien maar bijvoorbeeld of we zeker kunnen weten of ze al dan niet bestaan.

Mening

Meningen worden tijdens het filosoferen gebruikt als startpunt van het denken en zijn niet het doel. Het gaat om dat wat er onderligt. Hoe ben je tot die mening gekomen? Hoe ouder de kinderen hoe meer je ook kunt gaan kijken of die argumenten kloppen, spreken ze niet tegen, zijn ze logisch, zijn ze gebaseerd op waarheden of misschien op onjuiste vooroordelen, etc. Filosoferen gaat dus verder dan het vrijblijvend uitwisselen van meningen.

Emoties

In een gewoon gesprek gaat het ook vaak over emoties en gevoelens. Als je aan het filosoferen bent, ga je hier anders mee om. Het gaat niet zozeer om het delen van gevoelens, het gaat om het analyseren daarvan. Je zoekt naar overeenkomsten tussen de emoties van verschillende kinderen en de regels of inzichten die je daaruit kunt halen. Wat voor universele uitspraken kun je doen naar aanleiding van die verschillende gevoelens?

De volwassene weet het ook niet!

Bij het leiden van een filosofisch gesprek ben je niet de wijze volwassene! Je zet een andere pet op. Het is dan ook belangrijk om niet te laten blijken wat je van het thema vindt. Kinderen zijn zo gewend dat de volwassene het antwoord weet dat ze onmiddellijk denken dat jouw antwoord hét antwoord is. Ze zullen stoppen met zelf nadenken.

De belangrijkste les bij het leren filosoferen met kinderen is daarom: stel alleen vragen, geef zelf geen antwoorden. Dit wordt ook wel de Socratische denkhouding genoemd.

Wat nog meer belangrijk is bij het leren filosoferen

  • Durf je eigen nieuwsgierigheid en onwetendheid te laten zien
  • Leid het gesprek als het gaat om orde, respect voor elkaar en spreekbeurten
  • Verplicht kinderen niet tot hardop meedoen, stimuleer wel
  • Vertrouw de kinderen in hun eigen wijsheid

Om duidelijk te maken dat je bij het filosoferen ook niet weet hoe alles zit, kun je bij het filosofisch gesprek iets speciaals doen. Een speciale denkhoed opzetten, een vragenmantel omslaan, een kaars aansteken, of een groot vraagteken op je voorhoofd schrijven. Bedenk iets wat bij jou past en laat het elke keer dat je gaat filosoferen terug komen. Dit is thuis wat minder van belang maar kan in een klas of op de bso heel goed werken.

Doorvragen

LedenpaginaFilosoferen is veel meer dan het op een rijtje zetten van wat verschillende antwoorden. Bij de eerste antwoorden begint het pas. De kinderen moeten geprikkeld worden om nog verder te denken. Dat doe je door te vragen naar de onderbouwing van het antwoord. Oftewel de denkpaden die het kind bewandeld heeft.

  • Wie bepaalt dat?
  • Is dat altijd zo?
  • Hoezo dan?
  • Hoe kan dat nou?
  • Kun je een voorbeeld geven?
  • Stel nou dat het anders zit…
  • Is iedereen het daarmee eens?
  • Bestaat daar een regel voor?
  • Geldt dat in andere landen ook?
  • Zal dat in de toekomst ook nog zo zijn?

Het doorvragen is essentieel in een filosofisch gesprek. Als je echt wil leren filosoferen met kinderen is het daarom handig om je dit soort doorvraagvragen zo snel mogelijk eigen te maken. Download daarom de gratis doorvraagkaartjes. Deze kun je printen, uitknippen en eventueel op karton plakken of lamineren. Leg ze bijvoorbeeld op een stapel en pak dan steeds de bovenste. Of geef alle kinderen een doorvraagkaart en laat ze hun vinger opsteken als de vraag bij datgene wat gezegd werd past.

Wat zijn filosofische vragen?

Een filosofisch gesprek begint dus altijd met een filosofische vraag.

De kenmerken van een filosofische vraag zijn:

  • hét antwoord is niet in een boek, encyclopedie of op Wikipedia te vinden
  • de volwassene weet het antwoord dus ook niet zeker
  • het gaat niet om je mening (Wat vind je van spruitjes?)
  • het gaat niet om wetenschappelijke kennis (Hoe ontstaat regen?)

Vaak is het zo dat bij een filosofische vraag niet meteen duidelijk is wat voor soort antwoord er moet komen. Er wordt niet gevraagd naar de werkelijkheid maar naar een mogelijkheid. In het blog ‘wat is een filosofische vraag?’ kun je hier meer over lezen.

Waarover filosoferen?

Eigenlijk kan alles wat vragen oproept of verwarring en verwondering het begin van een filosofisch gesprek zijn. Denk aan een verhaal, een tekenopdracht, een filmpje, een foto of een schilderij. Dit is dan de denkprikkel. Als je een beetje thuis raakt in het filosoferen zal het steeds beter lukken om zelf ergens filosofische vragen en gesprekken in te zien. Maar in het begin is het fijn om ergens anders de gespreksideeën vandaan te kunnen halen. Op deze website vind je inmiddels meer dan 150 blogs waar je inspiratie uit kunt halen.

 

De waardering van www.filosovaardig.nl/webshop-kinderfilosofie/ bij WebwinkelKeur Reviews is 9.5/10 gebaseerd op 505 reviews.